Wat is duurzamer: bouwen of verbouwen?

Ik ben Lien, freelancejournaliste voor het weekblad Libelle. Voor een kort artikel rond duurzaam (ver)bouwen ben ik op zoek naar reacties op onderstaande lezersvraag:

"Mijn vriendin en ik proberen onze ecologische voetafdruk zoveel mogelijk te beperken. Verbouwen we onze oude woning om tot een energiezuinig huis, of is het duurzamer om een nieuwbouw te zetten?" 

Wie graag zijn/haar ervaringen of advies wil delen met onze lezeressen, mag altijd een berichtje achterlaten hier of mailen naar lien.lammar [at] telenet.be. De antwoorden mogen kort zijn en kunnen gerust anoniem als je dat wenst. Alvast bedankt!

Reacties

ik begrijp het principe van circulair bouwen ( grondstoffen hergebruiken) maar dit is natuurlijk geen antwoord op de vraag. De winst aan energie bij een nieuwbouw ,energie zuinige woning kan nooit opwegen tegen de milieukost van het afbreken van het bestaande gebouw om een nieuwe woning te bouwen. Nooit , never , jamais !

 

Eens met jef-14, de ingebedde energie van een bestaande woning is enorm groot, denk aan alle fossiele brandstoffen die gebruikt zijn om grondstoffen te winnen, materialen te vervoeren over de halve wereld, om halfabrikaten te maken, weer te vervoeren, om eindproducten te maken, weer te vervoeren, om de producten op hoogte te brengen (potentiële energie), te verbinden, te onderhouden en te gebruiken. Bij sloop gaat vrijwel al die energie verloren en moet er weer veel energie toegevoegd worden om de bouwplaats schoon op te leveren. Voordat de nieuwbouw kan worden gestart is dus al een energieschuld opgebouwd die nog groter wordt met de oprichting van de nieuwe woning, ten opzichte van behoud van de bestaande woning.

Sloop zal vooral noodzakelijk blijven als de functie/bestemming van een gebouw of terrein gaat wijzigen, het is duidelijk dat het zinloos is om een woonwijk te verbouwen tot ziekenhuis.

Zo gemakkelijk is dat niet, een ziekenhuis heeft een andere systeemmaat (ca. 8-10 meter) dan een woning 3-6 meter en de vloerbelasting is veel hoger. Een vloerelement met een overspanning van 5 meter is dus niet alleen te kort maar is ook niet toegerust voor de hogere vloerlast. In de vorige eeuw is veel geëxperimenteerd met aanpasbaar bouwen, industrieel bouwen en flexibel bouwen, zowel in woning als utiliteitsbouw, ik heb zelf ook nog tijdens mijn studie een kantoorgebouw ontworpen op basis van het 3M-raster van modulair bouwen, in de praktijk bouwwerken gezien die volgens dit raster gemaakt zijn (bijv. academisch ziekenhuis Utrecht, waarbij de vloerwapening uitsluitend in de 1M-banden gelegd is om latere sparingen van 2M mogelijk te maken). Alle experimenten zijn meestal op niets uitgelopen omdat bouwen in essentie vooral maatwerk is. Bovendien vergt aanpasbaar bouwen een forse investering in potentiële toekomstige functies zonder dat duidelijk is of die ooit benut zullen worden.

 

Ik heb ook meegewerkt aan de oprichting van een grote bedrijfshal waarbij de bouwheer het staalskelet van een oude hal heeft opgekocht om deze op een andere plaats te hergebruiken. Tijdens het ontwerpproces bleken zoveel aanpassingen nodig aan alleen het staalskelet dat de winst van hergebruik grotendeels verloren ging.

 

Dat neemt niet weg dat gebouwen te vaak worden gesloopt, leegstaande kantoorgebouwen kunnen prima omgebouwd worden tot stadsvilla's of woonzorgcomplexen, woningen kunnen verbouwd worden tot betere woningen.

Industriële productie kan ook de werf plaatsvinden, denk bijvoorbeeld aan de cementfabrieken die bij de bouw van stuwdammen worden opgericht om de transporttijd te bekorten. Ook zelf betrokken geweest bij een EPS-fabriek om duizenden arbeiderswoningen in Kazachstan te plaatsen (aluminium frame gevuld met EPS-blokken). Transport van de EPS-blokken zou de beschikbare wegcapaciteit volledig innemen zodat er geen ander verkeer naar de olievelden mogelijk zou zijn. Moet je die woonwijken voorstellen met 1 type woning en eindeloos herhaald, wel extreem goedkoop te produceren. In de VS zijn op grote schaal industriële woningen (vooral staalskelet) geplaatst maar geen succes geworden door gebrek aan flexibiliteit om aan de gevarieerde vraag van klanten te voldoen terwijl dat skelet dus al helemaal geoptimaliseerd was op flexibiliteit.

 

In Nederland hebben we tot in de treure industriële productiemethodes uitgeprobeerd, met als hoogtepunt het tunnelbouwsysteem waarbij dagelijks het complete betonskelet van 8-12 woningen in situ worden gestort, elke dag opnieuw. Zelfs de variatie is in die systemen meegenomen die als optiepakketten door de bouwer worden aangeboden: dakkapel, serre, aanbouw, opbouw op geschakelde garages. Daarbij heeft de flexibiliteit van de auto-industrie altijd als inspiratiebron gewerkt, een beperkte keuze uit kleuren en extra opties maar wel met tientallen/honderden combinatiemogelijkheden.

 

Het is allemaal geprobeerd maar nooit van de grond gekomen.

als antwoord op vraag 3  : Je geeft toe dat slechts een fractie van de bouwafval herbruikbaar is. Je gaat ervan uit dat elke generatie een ander soort huis wenst dus …… wegwerp

Het is dus een louter theoretisch gebeuren ?

"Mijn vriendin en ik proberen onze ecologische voetafdruk zoveel mogelijk te beperken. Verbouwen we onze oude woning om tot een energiezuinig huis, of is het duurzamer om een nieuwbouw te zetten?" 

​Dit was dus de oorspronkelijke vraag. Ik begrijp dat men hier graag een artikel rond bouwt, maar het is een vraag die je zonder meer informatie onmogelijk juist kunt beantwoorden. In sommige gevallen is het ontegensprekelijk ecologisch beter om te verbouwen, in andere gevallen zal het veel beter zijn om te vervangen door nieuwbouw. Alles hangt af van de kwaliteit van de woning, van het type woning, van de gebruikte materialen, van de gebruiksnoden en verlangens, van de locatie enzovoort. 

 

Ivm de oorspronkelijke vraag.
Zolang de bestaande woning een gezonde bouwstructuur heeft is het zeker-ecologisch- zinvol deze te behouden. Technisch kan je zeker die goede bouwstructuur omvormen naar een energiezuinige woning. Zodoende bespaar je de energie die opgeslagen zit in die oude structuur.
Zo een project levert wel meer architectorische beperkingen dan een nieuwbouw. En dan kom je snel bij het financiële plaatje waar je dikwijls kan vaststellen dat naar energiezuinig verbouwen bijna zo duur zal zijn als nieuwbouw, zeker als je nieuwe gebruikseisen aan het gebouw wil geven.
Kunst is dus die bestaande architectuur in de nieuwe bestemming in te passen.
Walter

De algemene teneur is dat verbouwen ecologisch voordeliger is dan nieuwbouw. Dat wordt tot in den treure herhaald maar hoogstzelden voorgerekend. Wie dat doet komt al snel tot de conclusie dat de energie die nodig is om te bouwen IN HET NIETS VERDWIJNT, vergeleken bij de energie die de bewoners in de tientallen jaren daarop, zullen verbruiken.

Elke woning is vroeg of laat toe aan vernieuwing van dak, zinkwerk, buitenschrijnwerk, technische installaties. Die laatste liggen doorgaans in de vloer die samen vernieuwd wordt. De facto blijven de muren over. Indien we de energie-inhoud van die muren voor een woning met 2 bouwlagen en plat dak van 9 x 7m met een volledig beglaasde 7m gevel op het zuiden berekenen voor - het ecologisch meest verketterde bouwmateriaal - beton:

  • (9m + 9m + 7m) x 6m hoogte x 0,2m dikte = 30m3 beton.
  • 1 m3 gewapend beton = 5,14 GJ waarvan 2,25GJ voor de staalwapening.
  • 5,14GJ/m3 x 30m3 / 3600s = 42833kWh voor de muren.

Vergelijken we dat met het jaarlijks energieverbruik van een passiefhuis:

  • 2900kWh huishoudstroom;
  • 2500kWh SWW voor een gezin van 4 personen (spaardouchekop/DWTW);
  • 9m x 7m x 2bouwlagen = 126m2 x 15kWh/m2 = 1890kWh verwarming;

Of een totaal van 42833kWh / 7290kWh = minder dan 6 jaarlijkse energieverbruiken.

Met een HSB is dat nog minder. Wordt voor een LEW ipv een PH gekozen is dat uiteraard ook minder. Weet daarnaast dat het bereiken van de passiefhuisstandaard bij verbouwing technisch moeilijk ligt. Denk bijvoorbeeld aan de koudebrug tussen vloer en muur. Bij verbouwing kunnen zich bv. ook beperkingen naar raamoppervlak voordoen waardoor minder zonnewarmtewinsten worden geboekt. In de praktijk zal een grondig verbouwde woning dan ook iets meer verwarmingsenergie nodig hebben dan een vergelijkbare nieuwbouw. Indien we de 42833kWh uitsmeren over slechts 100 jaar voor die muren uit gewapend beton:
42833kWh / 100jaar / 126m2 + 15kWh/m2 = 18,4kWh/m2 verwarmingsenergie voor de vergelijkbare verbouwing. 20 à 25kWh/m2 lijkt me realistischer. Voor dat verschil heb je er meteen een nieuwe betonnen fundering en betonnen welfsels/breedvloerplaten voor de verdieping erbij (0,3m dikte + 0,15m dikte) x 9m x 7m = 28,35m3 beton. Goed voor 3,2kWh/m2 bovenop de 18,4kWh/m2 = 21,6kWh/m2.

Een nieuwbouw uit het meest verketterde materiaal: gewapend beton, die 15kWh/m2 verwarming nodig heeft, is naar grijze energie bijgevolg evenwaardig aan een complete verbouwing die 21,6kWh/m2 nodig heeft. En dan heb ik het niet eens gehad over de winst in bewoonbaar oppervlak bij nieuwbouw. Een klassieke rijwoning kan je makkelijk verbouwen tot 2 appartementen. Breek ze af en vervang ze door een nieuwbouw en je zal vrijwel moeiteloos 3 appartementen realiseren dankzij de lagere plafondhoogte bij nieuwbouw (met respect van goot- en noklijn van de buren).

Kortom, het ecologisch voordeel van verbouwing tegenover nieuwbouw lijkt me niet enkel flink overroepen, maar zelfs ronduit twijfelachtig. 

PS: Het spreekt vanzelf dat deze vergelijking slechts opgaat voor een totaal uitgeleefde woning. En uiteraard niet voor een woning uit bv. bouwjaar 1985, waarvan heel wat bouwelementen in uitstekende staat verkeren.

Costa,

Je zou gaan denken dat jij ook stukjes voor Libelle schrijft.

De energie-inhoud van 30m³ beton gaan vergelijken met het (6-)jaarverbruik van een passiefhuis. Alsof dat iets bewijst. 

Verkoop jij misschien ook passiefhuizen (15kWh/m2) voor de prijs van 30m³ beton ? 

Nou ja, ik neem aan dat het er voor de Libelle mee door kan ...

 

G

Bedankt allemaal voor de reacties! 

Ik moet toegeven dat ik de redenering van Costa niet kan volgen maar dat is niet de eerste keer. Hij loopt wel vaker verloren in cijfertjes  Maar beste Costa . je krijgt een 2e kans toon eens aan dat nieuwbouw ecologischer is dan verbouwen

@Costaccountant. Hoewel het uitstekend is om naar de energiekosten van de bouwmaterialen te kijken gaat de terugverdientijdberekening een beetje mank.

Energie voor SWW en elektriciteit moet je niet meerekenen in de terugverdientijd van beton. Ongeacht de woning,  nieuwbouw, renovatie, HSB etc, de componenten SWW en elektriciteit zullen niet veel verschillen. Je moet alleen naar de verwarmingskosten kijken.

Ook interessant is de te gebruiken isolatiematerialen. Pir, pur, xps e.d. vergen te hoge energiekosten om ecologisch terugverdiend te worden gedurende de levensduur van een passiefhuis. Zie ook https://epcplatform.nl/waarom-een-hogere-rc-waarde-soms-meer-co2-uitsto…

@ Jef
Daar waar op de man gespeeld wordt, ontbreekt het doorgaans aan argumenten. Ik heb afdoende aangetoond dat een nieuwbouw niet noodzakelijk minder ecologisch is dan een totaalverbouwing, zelfs ecologischer kàn zijn. Buiten wat moddergegooi heb ik van jou geen enkel tegenargument mogen lezen. Maar waag gerust je eerste poging. 
Wat betreft jouw moddergegooi: ik mag alvast de lezer herinneren aan de miljoenen eurootjes die jij voor miljarden nam: http://www.ecobouwers.be/comment/432715#comment-432715 Een rekenblundertje die jij zonder het ingrijpen van Costaccountant hier als 'absolute waarheid' verder zou gekwetterd hebben. Teneinde het valse bewijs te leveren van jouw overtuiging, of niet soms ? Maar als de man van de kwetterrekenkunde mag jij natuurlijk aantonen dat in de ruim 5 jaar dat Costaccountant hier iets neerpent, hij zich éénmaal "verloren" zou hebben in de cijfertjes, zoals jij stelt. Ga gerust je gang !

@ MarcMarc
Het kan inderdaad interessant zijn om isolatiematerialen naar ecologische terugverdientijd te vergelijken, maar dat doet in deze niet terzake: isolatiemateriaal x en y kunnen zowel bij nieuwbouw als bij verbouwing gebruikt worden. 

Mijn terugverdientijdberekening loopt heus niet mank. Ik reken heus géén energie voor SanitairWarmWater en HuisHoudStroom mee in de terugverdientijd van beton, zoals je stelt. Laten we 2 dingen alsjeblief niet door mekaar halen: een vergelijking tussen bouwmaterialen naar hun terugverdientijd inzake verwarming enerzijds, en de relativiteit van de energie die nodig is voor een nieuwbouw vs. verbouwing anderzijds. Waarom zou ik niet mogen kijken naar het totale energieverbruik inclusief HHS en SWW om die relativiteit te schetsen ???
Mijn punt is dat de energie die nodig is om te bouwen vs. verbouwen, in het algemeen schromelijk overdreven wordt - ik citeer mezelf: "dat de energie die nodig is om te bouwen IN HET NIETS VERDWIJNT, vergeleken bij de energie die de bewoners in de tientallen jaren daarop, zullen verbruiken." Om de  r e l a t i v i t e i t  van die extra bouwenergie te schetsen, mag (moet !!!) ik die wel degelijk naast het totale jaarlijkse energieverbruik zetten. Ze enkel met verwarmingsenergie vergelijken, zou in deze pas intellectueel oneerlijk zijn. Akkoord ? Om die relativiteit aan te tonen nam ik het allernegatiefste (allergrootste) quotiënt als voorbeeld: 

  • als deeltal de energie voor muren in gewapend beton (het ecologisch meest verketterde bouwmateriaal);
  • als deler het energieverbruik van de allerzuinigste woning, een PassiefHuis. 

Resultaat: minder dan 6 jaar energieverbruik. Zo  r e l a t i e f  is de energie nodig voor nieuwe muren in het meest verketterde bouwmateriaal: gewapend beton. Daar is heus géén redeneerfout mee gemoeid, hoor ! Ik koos voor beton/PH in de hoop dat het voor iedereen duidelijk was dat met een lager deeltal (bv. HSB) en/of hogere deler (bv. LEW), het quotiënt nog pakken lager ligt. M.a.w. met een HSB is het voordeel van een totaalverbouwing ... nog relatiever.

Naast die relativiteit rekende ik ook de  t e r u g v e r d i e n t i j d  voor van een nieuwe ruwbouw (inclusief fundering en vloer 1ste verdieping) in gewapend beton: die bedraagt 100 jaar in vergelijking met een verbouwing die 6,6kWh/m2 méér verwarmingsenergie verbruikt. Om de terugverdientijd te berekenen, mag ik uiteraard géén rekening houden met HHS en SWW. Daar heb je absoluut gelijk in, maar dat deed ik ook niet. Ik vergeleek 15kWh/m2 (het verwarmingsverbruik van een PH) met 21,6kWh/m2 ... verwarmingsverbruik van een verbouwing. Aan die terugverdientijdberekening loopt bijgevolg niks mank, akkoord ?

Mijn conclusie:

  1. Het ecologische voordeel van een totaalrenovatie versus een nieuwbouw wordt in het algemeen schromelijk overdreven. De algemene teneur is immers dat je een nieuwbouw energetisch nooit zou kunnen terugverdienen. Voor wie de rekening effectief maakt, blijkt daar in de praktijk maar bitter weinig van. Sterker: een nieuwbouw kàn ecologisch voordeliger zijn (denk aan de exploitatie van grondoppervlak) !
  2. Die foutieve perceptie lijkt me vooral voort te komen uit een overdreven focus op de energie-inhoud van een ruwbouw. Die is verbazend relatief: hier lees je een vergelijking tussen het ecologisch geprezen cellenbeton en het verketterde gewapend beton: http://www.ecobouwers.be/comment/438936#comment-438936

@ G.
Wat jouw "alsof dat iets bewijst" betreft: door het allergrootste quotiënt (beton/PH) te nemen, meen ik mijn punt afdoende bewezen te hebben. Delen leer je immers in de lagere school. 6/1 > 4/1 > 4/2 > 2/2. Net als in de lagere school mag je zelf invullen waar die cijfers voor staan.

Beste Costa,

De lagereschoolredenering had ik begrepen. Het schoentje wringt echter bij de suggestieve aannames.

Zo kan het verschil(ook zo'n lagere schoolbewerking) tussen (duurzaam)verbouwen en (duurzaam)nieuwbouwen niet herleid worden tot 30m³ beton.

Wat in jouw redenering letterlijk in het niets verdwijnt is: de afbraakenergie van een bestaand huis (of de inname van de beperkte open ruimte die nog rest, benieuwd hoe je dat gaat quantificeren), de bouw- en transportenergie van het nieuw te bouwen huis en zelfs de transport- en plaatsingsenergie van je beton.

Mocht het geheel met een meerprijs komen tov verbouwen, wat meestal het geval is, dan zal de eigenaar ook nog eens meer energie gaan verbruiken om de -extra-centjes daarvoor bij elkaar te halen.... (auto- en vleigenergie, kantoorenergie, tweedejobenergie ,... ). Als de bank er ook nog eens zijn deel van wil, nog wat meer arbeidsenergie ...

Een huis verbouwen zal ook  energie kosten, maar merkelijk minder. Hoeveel daar trouwens  aan 'verbouwd' moet worden om duurzaam te zijn, valt ook nog over te discussiêren. Dezelfde huizen werden vaak een eeuw geleden al met de helft van de verwarmingsenergie bewoond met nog eens het dubbel aantal bewoners per m².

Comforteisen naar beneden stellen en verwarmd volume reduceren per bewoner zal wellicht 'duurzamer' zijn dan zowel bouwen als verbouwen als de maatstaf 'totaalenergieverbruik' is. (maar zo ongerust zou ik de Libelle-lezers niet willen maken). We gaan ons uiteraard een geweten blijven kopen. Liefst bij Bostoen, dan heeft het Beter Leefmilieu in Vlaanderen er ook nog een sponsorcent aan.

 

G

 

@costaccountant

Ik viel over jouw opmerking "Of een totaal van 42833kWh / 7290kWh = minder dan 6 jaarlijkse energieverbruiken"

De berekening daarna is verder wel goed. Je kan debateren over de gebruiksduur van de woning met beton (100 jaar).

Ik ben op zich eigenlijk wel voorstander van afbraak en nieuwbouw op hetzelfde perceel, ipv. nieuwbouw op lege kavels.

Dat mocht van mij ook aan een voordeliger BTW tarief, zoals nu met de renovaties het geval is.

Want nu proberen ze kost wat kost te renoveren, met soms toch een triestig eindresultaat, vol koubruggen.

Als ze het woningaanbod in Vlaanderen op kortere termijn willen op peil krijgen, zal dat meer effect hebben dan wat isolatiepremie.

Er zijn veel goede redenen om een bestaand huis af te breken en een nieuw in de plaats te zetten maar voor het milieu moet je het niet doen tenzij je een eensgezinswoning vervangt door hoogbouw op dezelfde grond misschien

Costa , het is niet mijn bedoeling op de man te spelen dus als jij dat zo aanvoelde wil ik me graag verontschuldigen. Toch blijf ik erbij dat je redeneringen heel moeilijk te volgen zijn al was het maar door de lengte van je bericht. Dit terzijde.. Naast de  energie nodig voor de productie gaat er ook nog veel energie naar de afbraak, het verwerken van de bouwafval , het transport van de afval en de aanvoer en plaatsing van het nieuwe materaal daarover vind ik niet terug inje betoog