lees: stop de broeikas van Jeroen Trommelen

Het Ecobouwers forum is vernieuwd en verbeterd, daarom is deze discussie afgesloten. Je kunt hier niet meer reageren. Je kan deze vraag opnieuw stellen, of vragen aan de beheerder van Ecobouwers om deze discussie opnieuw te openen als een nieuwe vraag.

Ik heb net het recente boek "Stop de broeikas" van Volkskrant journalist Jeroen Trommelen gelezen.
In het boek worden talloze onderwerpen kritisch tegen het licht gehouden en 201 concrete suggesties gedaan voor een levensstijl die het milieu minder belast. In de woorden van de auteur: hij pleit voor nieuwe milieurituelen.

Het boek geeft uiteraard alleen cijfers en voorbeelden uit Nederland. Dat is even wennen maar met wat inspanning haal je er heel wat uit dat ook voor ons toepasselijk is. Zonder dat iedereen met alles akkoord hoeft te gaan (*), zet het boek minstens tot denken aan. Het leest vlot, is soms vermakelijk en zeker een aanrader!

(*) Citaat uit het boek: kennis moet het opnemen tegen de zeer menselijke eigenschap om ongewenste informtie te negeren of te ontkennen. Of in elk geval niet te betrekken op zichzelf.

De auteur besteedt heel wat aandacht aan "indirect energiegebruik", dat is de helft van het huishoudelijke energiegebruik.
Hij gaat uitgebreid in op de vraag wat we met het geld kunnen doen dat we kunnen besparen op ons direct energiegebruik. Want "als dat geld wordt uitgegeven aan een waterbed of een vliegvakantie, is uiteraard alle moeite voor niets geweest". En ja, hij geeft ook voorbeelden van (leuke) zaken waaraan we ons geld wel kunnen besteden.

Het boek "stop de broeikas" is in de boekhandel te koop voor 15 euro.
Als je doet zoals ik: vragen in de openbare bib dat men het boek aankoopt, kun je het voor niets lezen en geef je andere de kans om het ook te lezen.
Het lijkt me ook een prima (verjaardags)cadeau voor een vriend/kennis/familielid die graag over "milieu" nadenkt en discussieert.
Omdat (zie p. 163) de gemiddelde paperback een energie-inhoud heeft van 35 megajoule is het een klimaatvriendelijker cadeau dan bijvoorbeeld de traditionele "vaste plant" (165 megajoule in augustus en 210 megajoule in februari). Of het ook een geschikt cadeau is voor uw lief laat ik in het midden. Het is wel klimaatvriendelijker dan een bos rozen (110 megajoule in augustus en 280 megajoule in februari)!

groeten
rik

Reacties

Van berekeningen gesproken.

Een citaat uit het boek(over vliegen)
"Met een lange retourvlucht Thailand wordt bijna evenveel energie verstookt als in een heel jaar nodig om het huis te verwarmen. Op een retourtje Indonesië kan een gemiddelde Nederlandse gezinsauto een jaar lang rijden.”

Zo’n argumenten slaan in. Maar kloppen ze wel. Of in de veronderstelling dat ze voor Nederlanders wel kloppen, kun je ze dan ook voor waar aannemen in Vlaandere?

Heen en terug naar Indonesië = 25.000 km? (of is dat al verkeerd omdat vliegtuigen niet rechtdoor vliegen?) Aan 3 liter kerosine/ 100 km per passagier = 750 liter kerosine?

Wat is de energie-inhoud van kerosine? Blijft dat ergens in de buurt van benzine of diesel (hoewel die onderling ook enig verschil vertonen)?

Met 750 liter diesel rijdt een gezinsauto (verbruik 6 l/100 km) 12.500 km ver. Komt dat in de buurt van wat een Nederlander per jaar rijdt? De Vlaming doet er 16.000 ,dacht ik.

Al bij al lijkt de stelling dat een gezinsauto een jaar lang kan rijden niet ver af.

Meer problemen heb ik met de energie om een heel jaar een huis te verwarmen. Welk huis? Het gemiddelde huis is het huis dat niet bestaat.

Ik schat in dat je met 750 liter stookolie hoogstens een goed geïsoleerd rijhuisje verwarmt? (In Vlaanderen lijken mij heel wat minder rijhuizen te staan dan in Nederland en goed geïsoleerd zijn ze zelden).

Iemand die wil meerekenen?

groeten
rik

Is dat 1 vlucht per gezin of per persoon in het gezin?

Per persoon !

Een reisje Indonesie heen/en terug geeft zo maar eventjes een CO2-uitstoot van 7260 kg per persoon of een kleine 30 ton CO2 voor een gemiddeld gezin!!! http://www.compenco2.be/

Een reisje indonesie voor 1 persoon:
7260 kg / 0,150 kg/km = 48400 km met een auto

Datzelfde reisje voor 4 personen komt dus overeen met:
29040 kg / 0,150 kg/km = 193600 km met een auto

Eric

Comenco2.be tracht de CO2-uistoot van de volledige keten te vatten; dit houdt in:

de directe uitstoot van de gebruikte brandstof: de CO2 die rechtstreeks vrijkomt bij verbranding (= de ‘TTW’-uitstoot (=’Tank to Wheel’))
de ‘indirecte uitstoot’ van de gebruikte brandstof: de CO2 die vrijkomt bij winning, raffinage, transport en verdeling van de brandstof (= de “WTT”-uitstoot (= ‘Well tot Tank’))
de ‘indirecte uitstoot’ de CO2 die vrijkomt bij productie en onderhoud van voertuig (vliegtuig, auto, …) en infrastructuur (vliegveld, wegennet, sporen, …)

Concreet: Basisparameters
A) Voor Vliegtuigen:
verbruik bij opstijgen en landen: TTW: 0,076 kg kerosine/ passagierskm (in economy-klasse) bij 100% bezetting
aantal kms voor stijgen en dalen: 250km/vlucht (of minder bij kortere vluchten …)
verbruik bij kruissnelheid: TTW: 0,025 kg kerosine / passagierskm (in economy-klasse) bij 100% bezetting
aantal kms aan kruissnelheid: alle kms boven de 250km
verhoogd verbruik bij lange afstanden voor extra gewicht van kerosine: 2% per 1000km
gemiddelde bezettingsgraad : 80%
indirecte energie-inhoud van kerosine: (WTT): 10% van TTW-verbruik
indirecte energie-inhoud voor infrastructuur: 10% van TTW-verbruik
CO2-inhoud van kerosine: 2,99 kg CO2/kg kerosine
business-seat versus economy: 40% extra ruimte = 40% meer verantwoordelijkheid in verbruik
broeikaseffect in CO2-equivalent bij vluchten op grote hoogte: factor 3 voor alle kms boven de 500km (vluchten tot 500km vliegen lager, daar tellen we énkel de CO2-impact mee)

Hoe relevant ook, met de zo berekende cijfers kan ik niet controleren wat Jeroen beweert omdat die het duidelijk alleen over de directe uitstoot heeft in de hierboven vermelde vergelijking tussen vliegtuig, auto en verwarming.

De vermenigvuldigingsfactor 3 (bij Jeroen 2,7) komt pas later aan bod.

groeten

rik

Eric,

Toch wel een merkwaardige berekening.
Om het eenvoudig te houden zou je naar energieverbruik dat rechtstreeks gerelateerd is met CO2 uitstoot kunnen stellen dat je in een vliegtuig je 4,8 l/100 km.persoon verbruikt (zeer moderne vleigtuigen van low costs doen veel beter). Dit is vergelijkbaar met de uitstoot-verbruik van een wagen waarin maar 1 persoon zit.
Maw 10.000 km per zuinige wagen (met 1 persoon er in) of 10.000 km per vliegtuig geeft ongeveer hetzelfde energie verbruik.

Maarten

Rik,

Mogelijk is het de groene politiek die niet kan tellen, hieronder een voorbeeldje hoe een politieke partij de kerncentrales in B wil sluiten.
http://www.properestroomwerkt.be/

1. men rekent WKK en STEG als volledige groene stroom (gelukkig wegen die dan nog hard door anders zou men nooit een het vermogen komen van een kerncentrale)
2. C-power plaatst een capaciteit van 300 MW in de noordzee. Men rekent dan ook met deze maximale capaciteit. Op de website van C-power zie je duidelijk dat men maar 1000 GWh produceert per jaar. Een kleine berekening (/24 /365) leert dat je maar kan rekenen op 114 MW ipv 300 MW = 38% van het maximale vermogen.
3. Hoe ga je nu praktisch in godsnaam een kerncentrale die heel constant hetzelfde vermogen stampt, vervangen door een weinig betrouwbare bron wals windenergie.
4. De 3 kerncentrales waar men eht over heeft, zijn de kleinere en oudere centrales. Geljk welke regering zal die wel sluiten. Wat doet men om de 5 mastodonten te vervangen?

Men vertelt wel; sluiten van kerncentrales geen probleem, geen extra CO2-uitstoot, geen stroomonderbrekingen, ...

Maarten

Die kerncentrales gaan niet dicht, gewoon wegens het feit dat ze superwinstgevend worden naarmate de prijs van fossiele energie toeneemt.

vr gr
Pluto

Maarten, wie beschuldigde "de groenen" ook weer dat ze niet kunnen rekenen?
Je vergeet bv. het broeikaseffect in CO2-equivalent bij vluchten op grote hoogte: factor 3. En zo zijn er nog vele andere factoren waar jouw 'berekening' geen rekening mee houdt...

Eric,

Misschien omdat mijn grootste bezorgdheid de uitputting van energie is en pas daarna het broeikasteffect.

Het eerste leidt sowieso tot oorlogen, hongersnood en veel miserie.
Het tweede is waarschijnlijk leefbaar.

Maarten

Rik,

De detaillering van de berekeningen van Jeroen Trommelen is indrukwekkend.
Als ik eens tijd heb zal ik het boek lezen, maar is niet evident met kleine mannen thuis.

Maarten

Nog cijfers, meer bepaald over de "omrekenfactor" die (moet) worden toegepast op vliegverkeer om de invloed op de broeikas helemaal in rekening te brengen.

Wat zegt hierover het focusrapport MIRZ-T 2006 van de Vlaamse Milieumaatschappij:
"In tegenstelling tot andere transportmodi beïnvloedt de luchtvaart het klimaat niet enkel door de rechtstreekse emissie van broeikasgassen. Vliegtuigen leiden immers ook tot de vorming van condensatiesporen en cirruswolken. de NOx-emissies op grote hoogte zorgen bovendien voor een reactie met methaan, zodat er eveneens een koelend effect optreedt. Wat de situatie nog complexer maakt is dat het klimaatgebonden effect van wolkenvorming lokaal en op korte termijn gebeurt (met verschillende klimaateffecten naargelang de spoorvorming 's nachts of overdag platsgrijpt), terwijl het effect van broeikasgassen zoals CO² globaal is en over langere periodes werkt. Ter vereenvoudiging wordt er vaak gesteld dat de totale klimaatgebonden impact an een vliegtuigen overeenstemt met twee tot vier maal de impact van de CO² die uitgestoten wordt."

Al bij al lijhkt de hoger vermelde factor 3 die wordt toegepast bij compensatie redeljk.

Volgens Jeroen "werkt de wetenschap vorlopig met een omrekenfactor van 2,7 keer. Volgens de luchtvaartlobbyisten is het 1,75 keer."

Het maakt natuurlijk wel een heel verschil of je omrekent met 1,75 of met 3 of met 4.

groeten
rik

vandaag op teletekst

"Het Europees Parlement heeft ingestemd
met een nieuw luchtvaartakkoord tussen
de Europese Unie en de Verenigde
Staten.
Door dit akkoord krijgen reizigers veel
meer mogelijkheden en zal het aantal
vluchten tussen de twee continenten
sterk stijgen. De prijzen zouden op
termijn moeten dalen."

Ik stel voor om de accijnzen en milieutaksen op stookolie en benzine voor de kleine man nog wat te verhogen, ter compensatie. We moeten ergens beginnen, willen we de Kyoto-normen halen.

vr gr
Pluto

Volgend stukje uit het boek sluit daar naadloos bij aan:

"Het percentage vliegtuigreizigers groeit snel en de bijdrage van de luchtvaart aan het klimaateffect wordt elk jaar groter. Rond de eeuwwisseling was het, vanwege die omrekenfactor, al vijf tot acht procent.
Hoe dit uiteindelijk gaat uitpakken is beter te zien op de schaal van het energiegebruik van één land in West-Europa. Laten we zeggen: Nederland. Gezien de snelle groei van het vliegverkeer wodt geschat dat in Nederland tussen 2010 en 2020 wel tien procent van de totale uitstoot van broeikasgas (niet alleen van huishoudens maar ook die van industrie en nijverheid) gerelateerd zal zijn aan luchtvaart. Op het energieverbruik van één vliegend huishouden gaat het aandeel "luchtvaart" dan al snel naar twintig procent.
De reden waarom dit soort sommen zelden wordt gemaakt, is dat ze er politiek weinig toe doen. De uitstoot van internationeel vliegverkeer is lastig te verdelen over de landen die eraan bijdragen en telt daarom niet mee voor de doelstelling van internationale klimaatverdragen zoals het Kyoto-verdrag. De jongste schatting van de Europese Commissie is dat het luchtverkeer in Europa tussen nu en 2020 zal blijven groeien met vijf procent per jaar. Dat de uitstoot uit de statistieken wordt weggehouden, betekent uiteraard niet dat hij geen invloed heeft op het klimaatprobleem."

En dan nog een paar citaten
:
"Minder dan twee procent van de wereldbevolking heeft ooit gevlogen. het overgrote deel van de wereldburgers is te arm om te vliegen".

"Wie tijdig boekt, vliegt goedkoper naar Genève of Kopenhagen dan met de trein of auto mogelijk is. Die goedkope aanbiedingen worden veroorzaakt door de efficiënte bedrijfsvoering van de prijsvechters én door de fiscale vrijstelling van btw en kerosine. De KLM tankt zeven keer goedkoper dan automobilisten aan de benzinepomp. Op vliegtickets wordt geen btw gegeven, evenmin als op de vliegtuigen zelf."

Het verband is duidelijk: fiscale vrijstelling voor de reisjes van de 2 % meest begoeden.

groeten
rik

Een stukje hoger, gepost op 3 oktober, zette ik een link naar een artikel van Jeroen over compensatie.
Vreemd dat daar geen reacties op gekomen zijn.
Op nieuw proberen dus ...
Een citaat:
"Een van de interessantste ontwikkelingen in consumentenland is de mogelijkheid om de uitstoot van broeikasgas te compenseren via bosaanplant of energieprojecten. De projecten van organisaties die ik voor dit boek heb onderzocht, worden uitgevoerd volgens internationale regels. Toch stuitte ik op zeker één voorbeeld dat de toets der kritiek moeilijk kan doorstaan (...) Wie het broeikaseffect van zijn consumptie wil compenseren moet erop kunnen vertrouwen dat energieprojecten daadwerkelijk leiden tot minder uitstoot van broeikasgas.
Een andere manier van compensatie werkt via de aanleg van nieuwe, duurzaam beheerde bossen. Ook dat systeem kent beperkingen, maar anders dan soms wordt gedacht is voor de aanplant van bossen voorlopig voldoende grond op de wereld beschikbaar. In sommige reacties wordt het compensatiesysteem afgedaan als "afkopen van schuldgevoel". Maar waarom zouden de pioniers van modern milieugedrag er geen gebruik van maken? De projecten zijn nodig om de groei van het energiegebruik te beperken of om meer koolstof vast te leggen dan nu gebeurt. Iemand zal dat toch moeten financieren. Bovendien is een broeikasvriendelijker bestedeing voor deze euro's moeilijk denkbaar. Een consument met een groene creditcart kan meer dan een kwart van zijn consumptie klimaatneutraal maken. Als tussenoplossing is dat geen slechte maatregel."

Ik moet zeggen dat ik na het lezen van het boek positiever ben gaan denken over klimaatscompensatie. Maar al bij al blijft het ontnuchterend om te ontdekken dat "betalen met klimaatcompensatie" en "groen gas" (dat laatste is niets anders dan gewoon aardgas dat klimaatneutraal gemaakt is door de aanleg van bossen) op nr. 1 en 2 staan van de maatregelen met "de hoogste opbrengst" in het boek.
In dat opzicht klinkt Jeroens stelling "dat een Nederlands huishouden een redelijk normaal, luxe leven kunnen leiden en toch meer dan de helft minder broeikasgas produceren dan ze nu doen" een stuk minder ambitieus.
Een groot deel van die "meer dan de helft" bestaat uit compensatie. Geen slechte maatregel, maar per definitie eindig. Voorlopig is er wel nog veel te compenseren maar dat stopt ooit. Compenseren is dus een tussenoplossing.

groeten
rik

Exact 2 maanden geleden ben ik deze vraagstaart begonnen.
Je kon toen lezen dat ik het boek ontleend had in de bib (nadat ik eerst aan de bibliothecaris gevraagd had het te bestellen).
Ik heb de ontlening al een paar keer verlengd om het boek bij de hand te houden voor deze vraagstaart.

Maar vandaag is iets speciaals gebeurd. Stel je voor: iemand heeft het boek gereserveerd! Er zijn dan toch nog mensen die lezen, en zelfs dit boek willen lezen. Je weet nooit, kleine kans dat het een lezer van dit forum is?

Voor ik het boek terug breng naar de bib, toch nog even iets over - voor mij toch - de meest onverwachte claim uit het boek.
Enkele citaten (door mezelf aan elkaar verbonden):

"Objectief gesproken heeft biologische landbouw op het gebied van gezondheid en smaak niet veel extra's te bieden.

Toen de consumentenbond begin 2006 onderzoek deed naar 15 biologisch en regulier geteelde groenten, wed geen verschil gevonden in het aandeel vitamine C, mineralen, vezels en antioxidanten, allemaal stoffen die alsgezond worden beschouwd.

Het weinige onderzoek naar de smaak van eologische voedingswaren laat zien dat het daarmee gesteld is als met ander voedsel. Zo gauw de proever weet dat hij iets speciaals in de mond heeft, vindt hij het lekker. Topkoks en eetgoeroes zwaren bij exclusief scharrelvlees. Maar vlees van scharrelvarkens, constateerde het onderzoeksinstituut ID-DLO, wordt door een geblindeerd proefpannel niet anders gewaardeerd dan gewoon varkensvlees. Totdat er een biologisch vlaggetje in wordt gestoken, dan begint twee derde van de proevers te kreunen van genot. Smaak zit vaak tussen de oren, net als gezondheid trouwens.

Kennelijk heeft de consument ook weinig oor voor de argumenten die wel deugen: het hogere dierenwelzijn en het spaarzame gebruik van bestrijdingsmiddelen. De voordelen van biologische voeding zijn nu eenmaal te vinden op een ander terrein, zoals het energiegebruik en het effect op het klimaat. Exact berekend is het nog niet maar wie volledig overschakelt van reguliere op biologische groenten, vlees en zuivelproducten kan zijn persoonlijke bijdrage aan het klimaatprobleem verminderen met ongeveer drie procent. Een gouden argument dat kennelijk nog niet door de biologische sector is ontdekt.

De broeikasvriendelijke productie is het sterkst bij de biologische akkerbouw. Volgens een Amerikaans onderzoek wordt bij deze teelt twee tot vier keer zoveel koolstof vastgelegd in de bodem dan bij reguliere teelt. Die claim is in 2005 in Nederland onder de loep genomen en voorlopig in orde bevonden.
Hetzelfde bureau bekeek ook de effecten van biologische veeteelt op de uitstoot van broeikasgassen. Dat beeld is gemengd. Biologisch koeien stoten meer methaan uit, maar de biologische zuivelboer verbruikt 35 procent minder energie. Ook biologische varkensboeren produceren minder co² dan hun reguliere collega's. In de biologische vleeskuikenhouderij daarentegen ligt het energieverbruik dertig tot veertig procent hoger, omdat de dieren niet op elkaar gepropt zitten.
Tot slot moet hier volgens de onderzoekers een onbekend maar vermoedelijk substantieel effect worden bijgeteld, namelijk dat biologische veehouderijen minder voer importeren uit het buitenland."

Kijk dit vond ik een intrigerende stelling. Maar hoe het komt dat biologische akkerbouw twee tot vier keer zoveel koolstof vast zou leggen in de bodem reguliere teelt, daar lezen we niets van in het boek.

Ik ben dus zelf wat op zoek gegaan. Het resultaat van deze zoektocht zet ik hier morgen.

groeten

Compost Hendrik!

Biologische boeren gebruiken compost in ruime mate. Compost is niet anders dan ten dele verteerd groen materiaal. Dat is dus onder andere koolstof. En die compost stoppen ze in de bodem.

't Is mij wel niet duidelijk wat het lange termijn effect is: hoelang blijft de koolstof in de grond, of hoeveel kun je er in stokeren? En komt er meer of minder methaan vrij bij het aanmaken van compost t.o.v. wat er met de groenresten gebeurt in de klassieke landbouw?

groeten

Jurgen

Compost was het eerste waar ik ook aan dacht.
Onderstaande tekst - afkomstig van Vlaco - ondersteunt dit en behandelt trouwens ook je vraag over methaan.

"Composteringsprocessen en broeikasgassen.
Voor het berekenen van de netto effecten van compostering op de productie van broeikasgassen moet rekening gehouden worden met diverse factoren. De meest belangrijke positieve factor is
het vastleggen van koolstof in de organische stof van de bodem. Wanneer hout of andere plantenresten verbrand worden, komt de CO2 in de atmosfeer terecht en draagt ze op die manier bij tot het broeikaseffect.
Door te composteren wordt de koolstof ingebouwd in stabiele humus die jarenlang in de bodem aanwezig kan blijven. Door het verhogen van de organische stof in de bodem, kunnen enorme hoeveelheden extra koolstof uit de atmosfeer gehouden worden. Het EPA (Amerikaans Ministerie van leefmilieu) bevordert trouwens het gebruik van compost bij openbare werken omwille van de erosiebestrijding en het nuttige effect op de koolstofbalans en het broeikaseffect. Bijkomende positieve effecten van compost situeren zich in een verminderd gebruik van kunstmeststoffen, pesticiden en veen. De productie van kunstmeststoffen en pesticiden vraagt grote hoeveelheden energie die opnieuw bijdragen tot het broeikaseffect. Veen is net zoals fossiele brandstoffen te beschouwen als fossiele koolstofsink die door de opgraving en gebruik ervan vrij gemaakt wordt en bijdraagt tot het broeikaseffect.
Aan de negatieve kant van compostering staan de mogelijke productie van methaan en distikstofoxide gedurende de compostering. Vooral methaan is een potentieel risico bij de compostering. Volgens experten is de totale productie niettemin gering: methaan wordt enkel geproduceerd bij anaërobe omstandigheden die zich bij een professioneel geleide compostering amper voordoen. Methaan die binnenin een composthoop ontstaat wordt bovendien in hoger gelegen aërobe lagen erg snel omgezet naar minder schadelijke verbindingen. Om dezelfde reden wordt ook het gebruik van compost als stortafdek zeer sterk aanbevolen. Methaan uit het stort wordt door de actieve bacteriën in de compost afgebroken vooraleer het naar de atmosfeer kan ontsnappen.

Broeikasgassen en de landbouw.
De Italiaanse wetenschapper Enzo Favoino van de Scuola Agraria di Parco di Monza berekende naar aanleiding van een recente Europese bijeenkomst na welke de bijdrage is van de landbouw aan de productie van broeikasgassen.
Zo zou 41 % van de methaanemissies en 51 % van N20 emissies afkomstig zijn van de landbouw. Voor beide gassen is de productie ervan sterk gelieerd aan de veeteelt en het gebruik van dierlijke meststoffen. Methaan en distikstofoxide ontstaan vooral bij anaërobe omstandigheden (als zuivere mest of in natte bodems). Wat N2O betreft is vooral stikstof aanwezig onder de vorm van ammoniak gevoelig voor omzetting tot N2O. Best wordt gewerkt met traagwerkende meststoffen zodat geen grote hoeveelheden vrije stikstof in de bodem aanwezig zijn.
De landbouw kan een belangrijke rol in het vastleggen van koolstof in gewassen of als bodemhumus. Wat het humusgehalte betreft, heeft zich jammer genoeg in de voorbije decennia een omgekeerde evolutie voorgedaan. Door het gebruik van chemische meststoffen en koolstofarme drijfmest daalt het gemiddelde organische stofgehalte in europese akkers jaar na jaar. Het jaarlijks verlies aan koolstof uit landbouwgebieden wordt geschat 800 Mt/jaar of 14 % van de koolstofuitstoot ten gevolge van het gebruik van fossiele brandstoffen. De Europese Commissie berekende omgekeerd dat een verhoging van 0,15 % van het koolstofgehalte in landbouwbodems zou leiden tot het vastleggen van een hoeveelheid koolstof geleid aan de jaarlijkse koolstofuitstoot door fossiele brandstoffen."

Het door Jeroen aangehaalde onderzoek heeft het echter niet over compost.
Daarover morgen meer.

groeten
rik

Jeroen gebruikt volgende onderzoek als basis:

05.3786.03 Biologische landbouw en koolstofvastlegging
Analyse van de claims van een Amerikaans veldonderzoek
S. (Stephan) Slingerland, P. (Paul) van der Wielen
Delft, 2005 (oktober)

Samenvatting:
In dit rapport worden de claims van een langlopend veldonderzoek op het gebied van biologische landbouw in de Verenigde Staten onderzocht. Het Amerikaanse Rodale Instituut claimt dat met biologische landbouw "up to 1,000 pounds of carbon per acrefoot" kunnen worden vastgelegd. Dit komt overeen met ca. 1100 kg koolstof per hectare in Nederlandse termen. Hoewel de hoogte van deze getallen niet exact kon worden geverifieerd, bevestigen literatuuronderzoek en onafhankelijke experts dat een 2 tot 4 keer zo hoge koolstofvastlegging door biologische landbouw in vergelijking tot conventionele landbouw mogelijk is. Dit betekent dat tot 1% van de Nederlandse klimaatdoelstelling kan worden gerealiseerd wanneer de Nederlandse doelstelling van 10% biologisch landbouwareaal in 2010 wordt gerealiseerd.

Ik haal volgende passage uit dit onderzoek:
"Er bestaat discussie over de belangrijkste achterliggende mechanismen voor de hogere koolstofvastlegging bij biologische landbouw. Rodale claimt o.a. dat het niet gebruiken van kunstmest maar juist het gebruik van groenbemesters in de winter (winter cover crops) door biologische landbouw hierbij een doorslaggevende rol speelt. Literatuur en experts suggereren dat de mate van ploegen (ook ‘diepploegen’) en het al dan niet braak laten liggen mogelijk een cruciale betekenis hebben. Rodale geeft aan dat de resultaten bereikt worden met normaal gebruik van de ploeg.
− De inzet van groenbemesters als bonte wikke, snijrogge en alfalfa buiten het groeiseizoen vormt volgens Rodale de belangrijkste factor voor het verklaren van de accumulatie van koolstof in bodems. Het gebruik van groenbemesters is niet exclusief voorbehouden aan biologische systemen maar deze kunnen ook in conventionele systemen worden ingezet. Daarmee kan ook in de conventionele akkerbouw meer koolstof in de bodem worden opgeslagen. Dit is echter niet in de veldstudie aangetoond.
− Vergelijking van de belangrijkste externe omstandigheden van Rodale onder-zoek en de Nederlandse situatie (o.a. klimaat, bodem, gewasgebruik) suggereert dat deze niet sterk van elkaar afwijken. De resultaten van Rodale lijken daarmee ook toepasbaar in Nederland.

Enkele bedenkingen van mij:
- cruciaal is de vastlegging van koolstof in de bodem;
- die vastlegging kan gebeuren door gebruik van groenbemesters;
- ik zie geen reden waarom die vastlegging ook niet zou kunnen gebeuren door opbrengen van compost; er zijn grote gelijkenissen. Ik heb zelfs eens een amerikaans boekje gelezen waarin gesproken werd over "oppervlakkige compostering" waarmee bedoeld werd dat groenresten ondergewerkt werden.

De cruciale vraag is eigenlijk of men uit de vaststelling dat groenbemesters en compost vandaag meest gebruikt worden in de biologische landbouw zomaar mag afleiden dat bio-landbouw om die reden extra steun verdient.
Het gebruik van groenbemesters komt ook voor in de reguliere landbouw. De vraag is dan ook of de klimaatresultaten niet het hoogst zullen zijn als ook de reguliere landbouw zich aanpast en massaal groenbemesters en/of compost gaat toepassen? Dit betekent niet dat alle landbouw biologisch wordt (pesticidenvrij, ...). Het lijkt zelfs in het belang van alle landbouw om te stoppen met de huidige bodemuitputting.

Ik zet dit allemaal in de vragende vorm want het is een complexe materie en ik acht me geen specialist terzake.

groeten
rik

Alles samen genomen lijkt vandaag bio kopen toch een van de dingen die een gezin kan doen tegen de broeikas, en daar is het in dit boek toch om te doen.

We hadden het hierboven over bio-akkerbouw.
Een belangrijker bijdrage van de bio-landbouw zit overigens in het gebruik van plaatselijk geproduceerd veevoer. De teelt en invoer van soja-schroot uit Zuid-Amerika is zeer energie-intensief en gaat vermoedelijk ook nog ten koste van bossen.

Dit leidt dan weer tot een ingewikkelde vraag, waarop het antwoord ongetwijfelfd moeilijk te becijferen is.
Hoe zit het met bio-vleesvervangers?
Vleesvervangers zoals tofu blijken meer energie te bevatten dan vlees. Vleesvervangers mijden zou je denken. In mijn gezin waar de ene helft wel en de andere helft geen vlees wil eten, is het gebruik van tofu een handige oplossing als je geen twee keer wil koken. Gelukkig is tofu ook biologisch te koop, een troost dus voor de opgeschrikte liefhebber van vleesvervangers.

Wellicht belangrijker is de vraag naar de waarde van compost.
Jeroen hanteert het argument dat afval dat verbrand wordt in een afval-oven, de inzet van fossiele brandstof in energiecentrales deels onnodig maakt. Die afval-ovens zijn tegenwoordig immers redelijk efficient in het opwekken van electriciteit.
In Nederland bestaat volgens de onafhankelijk voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal consensus over het feit dat het verbranden cq scheiden van GFT-afval milieu--technisch ongeveer gelijke uitkomt. Scheiden is wel goedkoper en past bij het zorgvuldig gekweekte 'instinct' bij de milieu-consument dat weggooien niet goed is. Dat kunnen twee redenen zijn het systeem te handhaven...

Jeroen haalt verder het probleem aan dat er te weinig afzet is voor compost omdat de Nederlandse boeren met een overschot zitten aan dierlijke mest.
Als ik het goed voor heb, is er in de Vlaamse mestgeving wel ruimte voor compost naast dierlijke mest.
Bovendien is compost ook massaal bruikbaar buiten de landbouw.
Jullie weten dus wat je te doen staat. Er ooit aan gedacht dat je met het gebruik van compost in je tuin de broeikas bestrijdt? (het najaar is een geschikt moment om bv. je gazon te bestrooien met een dun laagje compost).

groeten
rik

Na al wat Jeroen schrijft over "klimaatvriendelijke biovoeding" is het wat verwonderlijk dat hij het voor biologisch katoen houdt bij een "dat biologisch katoen minder klimaatschade veroorzaakt dan gewoon katoen is aannemelijk, maar niet onderzocht. De grootste bezwaren tegen gewoon katoen liggen op andere gebieden, zoals het excessieve gebruik van bestrijdingsmiddelen."

(ik weet natuurlijk even min of bio-katoenboeren groenbemesters of compost gebruiken maar waarom zouden ze het niet doen?)

Voor kleding benadrukt hij eerder dat de energiebelasting per kilo product voor polyester en polyacryl lager is dan per kilo katoen maar wel hoger dan per kilo wol. Maar "omdat kunststof kleding vaak veel lichter is dan wollen of katoenen kleding is de gebruikte hoeveelheid energie per kledingstuk meestal veel minder bij kunstvezels".

Nog liever geeft hij als advies om minder kleren te kopen. Of nog anders: koop kwaliteit. Wie met dezelfde hoeveelheid geld de helft minder kleding en schoenen koopt, bespaart anderhalve procent op het totale huishoudelijke energieverbruik.

groeten
rik

Ik had bij de start van deze vraagstaart.

Ik had bij de start van deze vraagstaart gehoopt op een boeiende discussie met andere lezers van het boek.
Maar jullie staren dus liever naar een scherm dan een boek vast te nemen.
Wel, ik heb er iets op gevonden!
Even googlen op "jeroen trommelen". Bovenaan de tweede pagina vind je "Amsterdams Venster nieuws&info: Niet aflatende energie van ...
Even klikken. Onderaan de tekst, naar aanleiding van de voorstelling van het boek in mei, kun je een gefilmd interview bekijken met Jeroen over het boek.
Hij kan het in 16 minuten vrij goed uitleggen.

PS Wat ik me toch afvraag is of die boekhandel in Leuven waar ik deze zomer een stapeltje "Stop de broeikas" zag liggen nou echt met een onverkochte voorraad opgescheept zit.

groeten
rik

Ik ga deze avond naar een voordracht van Hugo Van Dienderen , de voorman van groen!plus, luisteren over "klimaat op drift".

Ik ben nieuwsgierig of hij Jeroan Trommelen zijn boek zal kennen.

In afwachting van het antwoord van Luc.

Weet je wat mij opviel in het intervieuw dat je kunt volgen op Amsterdams Venster nieuws&info?

De hoorbare verwondering in de stem van de vragensteller.
Ik vroeg me eigenlijk af of de stellingen van Jeroen misschien al meer gemeengoed zijn in Nederland, meer tot "de publieke opinie" behoren.

Blijkbaar niet dus.

groeten
rik

Het lijkt hier soms meer op een persoonlijke blog dan op een forum.
Ik houd er maar eens mee op om hier hele stukken uit het boek te citeren. Anders hebben jullie helemaal geen reden meer om het boek ooit te lezen.
Ik heb echter nog een slot in petto voor die enkele tientallen lezers die dit regelmatig volgen.

Ik schrijf zelf ook over milieu. Dank zij mijn werk mag ik 5 keer per jaar een aan weerszijden bedrukte A4 vullen, die komt bij iedereen in onze gemeente in de bus als bijlage bij het gemeentelijke informatieblad (en nadien op de website). We zijn intussen ongeveer toe aan nummer 35. Hoofddoel is altijd om zo concreet mogelijk te tonen wat men kan doen voor "het milieu".
Ik ben dus altijd op zoek naar nieuwe ideeën, inzichten en formuleringen. Bij Jeroen heb ik die volop gevonden. Het vervolg laat zich raden. Volgende week wordt mijn nummer "Stop de broeikas" gepubliceerd. Dat is geen samenvatting van het gelijknamige boek maar dit boek was wel mijn inspiratiebron.

Ik wil jullie - als slot tot deze vraagstaart - over mijn schouder laten meekijken. Wat heb ik geschreven, wat heb ik geleend, wat heb ik aangepast naar de Vlaamse situatie? En waarom heb ik dat gedaan?
Het is wellicht zeer ongebruikelijk om zoiets te doen op het energieforum. Ik weet ook niet of jullie dit interesseert. Maar het staat jullie vrij om weg te klikken.
Ik zal dit spreiden over meerdere dagen. Daar gaan we.

De inleiding begint als volgt:

"KLIMAAT OP HOL?

Wetenschappers brengen ons een alarmerende boodschap: de opwarming van de aarde verloopt steeds sneller. Op korte termijn moeten we in Vlaanderen alleszins al rekening houden met een verhoogd risico op overstromingen en heviger stormen.
De situatie dreigt uit de hand te lopen tenzij we drastisch minder fossiele energie (olie, gas, steenkool) gebruiken zodat er minder CO2 vrij komt. Zoniet kunnen stijgende temperaturen in combinatie met hoge CO2-concentraties over 10 tot 15 jaar extra broeikasgassen doen vrijkomen in de natuur: waterdamp (uit de oceanen), methaan (uit permafrostgebieden) en CO2 (door ontbinding biomassa). Die kunnen een kettingreactie van almaar stijgende temperaturen teweegbrengen. De opwarming slaat op hol, voedt en versterkt zichzelf. In dit scenario kan de zeespiegel 7 meter stijgen door het smelten van de ijskappen en van gletsjers. In dat geval onze gemeente de volgende eeuw de zee tegen."

In veel van mijn vroegere nummers staat het milieu wat op de achtergrond in die zin dat ik meestal het persoonlijke voordeel benadruk van milieusparend gedrag. Hoeveel geld je wel spaart door te isoleren en hoeveel premies te wel krijgt.
Uit het boek van Jeroen heb ik echter geleerd dat "schuldgevoel" soms wel kan helpen om een gedragverandering te bekomen. Ik ga dan ook zwaar door: als we niets doen, komt onze gemeente - dicht bij de kust gelegen - onder water.

Na zo'n intro is het vervolg logisch: we moeten de lezers het gevoel geven dat ze er nog iets aan kunnen doen.

"Zover hoeft het echter niet te komen als we nu het roer omgooien. U hebt veel mogelijkheden om energie te besparen. Dat gaat van spaarlampen gebruiken tot het weigeren van wegwerpzakjes in de winkel. Want jawel, om plastic of papieren winkelzakjes te maken, is natuurlijk ook energie nodig. Alle beetjes helpen, dat is zeker. Maar u doet pas echt iets aan de broeikas door minder te vliegen, door uw huis te isoleren en door over te stappen op groene energie. Dat zijn uw belangrijkste mogelijkheden om het gebruik van fossiele energie te minderen."

Kijk, we worden overspoeld met "milieutips". Maar wie weet eigenlijk of een tip nu veel of alleen maar een heel klein beetje helpt? Er zijn echt heel veel mensen die denken dat verlichting thuis onze grootste energieverbruikspost is. Ik wil dus - net als Jeroen - eens duidelijk waar de grote mogelijkheden liggen.
Maar ik ga daarom niet lacherig doen over de kleine zaken. En intussen kan ik de lezer diets maken dat er naast direct energiegebruik ook iets bestaat als indirect energiegebruik. Dat doe ik met het simpele voorbeeld van de wegwerpzakjes.
Voor de drie thema's wijk ik af van Jeroen. Ik ga niet de nadruk leggen op compensatie, maar dit zal wel terloops ter sprake komen.

Wordt vervolgd.
groeten
rik

Rik,

Ik heb in ieder geval uw bijdragen telkens met veel interesse gelezen, en zal dat verder ook blijven doen. Maar vermits we er in grote lijnen dezelfde interpretatie over de inhoud van het boek op na houden, zie ik niet direct een aanleiding om er met u over in discussie te raken.
Ik overweeg overigens om eens bij de milieudienst binnen te springen en een 'bijlage' bij het gemeenteblad voor te stellen in de trant van wat u doet in uw gemeente. Zijn die on-line beschikbaar? Kwestie van een paar voorbeelden te kunnen tonen.

Vriendelijke groeten,
Frank

Frank

Je hebt blijkbaar nogal vertrouwen in wat nog komt ... je hebt alleen nog maar de inleiding gezien...
Ik denk niet dat je anderen kunt pushen om iets soortgelijks te doen hoor. Het is ook niet zo eenvoudig.
De meeste collega's in andere gemeenten komen niet verder dan de traditionele lijstje met tips: doe dit wel, doe dit niet.
Ik houd daar niet zo van, wil er minstens altijd bij uitleggen WAAROM je best zus of zo doet.
Wat het beste effect geeft? Ik maak me daar niet zo veel begoochelingen over. Ik heb al ondervonden dat het waar is wat Jeroen schrijft: Eco-Teams zijn de beste werkwijze om mensen tot een ander gedrag te brengen.
Maar ergens hoop ik natuurlijk dat ik niet alleen voor mijn eigen "plezier" schrijf en dat er af en toe toch eens een lezer is die iets in de praktijk brengt. (ja, ik doe het met plezier, maar het blijft inspannend en vraagt veel van mijn vrije tijd).

Lange inleiding, maar nu het vervolg van de tekst. Waar waren we gekomen. Juist, ik schreef:
"Maar u doet pas echt iets aan de broeikas door minder te vliegen, door uw huis te isoleren en door over te stappen op groene energie. Dat zijn uw belangrijkste mogelijkheden om het gebruik van fossiele energie te minderen."

Of dat nu echt de grootste mogelijkheden zijn, zal natuurlijk afhangen van iemands persoonlijk profiel. Dat vind ik niet zo belangrijk. Het kwam me echter goed uit om over die drie zaken te schrijven.

Daar gaan we met het vervolg:
GROENE STROOM
"
Groene stroom komt van hernieuwbare energie. Het kan grijze stroom vervangen die wordt opgewekt met fossiele brandstoffen of in kerncentrales. Met groene elektriciteit verlaagt uw bijdrage aan de broeikas én aan kernenergie.

Groene stroom kopen
Het gebruik van hernieuwbare energiebronnen neemt toe als u groene stroom aankoopt. U kunt het aanbod van de verschillende elektriciteitsleveranciers vergelijken via de website van de Vlaamse reguleringsinstantie voor de elektriciteits- en gasmarkt: www.vreg.be.

Overstappen op groene elektriciteit zou de eerste stap moeten zijn van elke consument die het broeikaseffect serieus neemt. Voor de kostprijs hoeft u het alvast niet te laten. Voor een gezin met een gemiddeld verbruik is groene stroom niet duurder dan grijze stroom. Overstappen is ook niet lastig. Als u overstapt op groene elektriciteit verandert er in uw huis niets. U krijgt geen nieuwe leidingen of meterkast, en net zoals nu krijgt u gegarandeerd altijd stroom.

Bekende hernieuwbare energiebronnen zijn wind, water en zon. Daarnaast is er energie uit biomassa. Elektriciteit uit biomassa komt van de verbranding, vergassing of vergisting van organische materialen. In Vlaanderen komt een groot deel van de groene stroom van de bijstook van hout, slib en olijfpitten in steenkoolcentrales. In theorie komt bij de verbranding van hout evenveel CO2 vrij als voorheen door de boom voor de groei is opgenomen. Bij de productie in de centrales en bij het transport van de elektriciteit in de hoogspanningsleidingen naar de gebruikers gaat echter heel wat energie verloren. Het rendement van een goede houtkachel is beter. Het hout dat verbrand wordt in elektriciteitscentrales zou dus beter gebruikt kunnen worden voor woningverwarming.

In onze kuststreek en op zee is vooral de wind in staat om echt schone elektriciteit te leveren. Kijk dus bij voorkeur uit naar een leverancier van groene stroom afkomstig van windmolens. Informatie over de herkomst van de groene elektriciteit vindt u bij de stroomleveranciers zelf."

Net als Jeroen maak ik het niet te ingewikkeld: groene stroom kopen is gewoon goed voor de broeikas.
Dat de wind nooit kan instaan voor 100 % van de elektriciteitsproductie hoef ik hiet niet te vermelden. Voorlopig is er nog groeimarge genoeg.
Voor het overige heb ik hier niet veel geleend. Bij Jeroen is alle groene stroom goed, hij promoot zelfs afschaffing van de GFT inzameling om het GFT te verbranden samen met het huisvuil en zo groene stroom te fabriceren.
Zo makkelijk ligt het niet in ons land. Hiet stoot ik wel op de beperkingen van het genre. Ik mag niet gewoon zeggen dat het over Electrabel gaat die biomassa op een onrendabele manier verstookt en dat men beter aanklopt bij Ecopower en consoorten.
Ik vrees dus dat weinig mensen zullen begrijpen wat ze heel concreet zouden moeten doen als ze zich aangesproken voelen tot schone elektriciteit van windmolens.

wordt vervolgd
groeten
rik

Dat ik man en paard niet mag noemen ligt niet aan het feit dat het specifiek over Electrabel gaat, laat dat duidelijk zijn.
Mijn bestuur wil niet dat ik namen noem. Soms wel eens lastig natuurlijk. Ik had ooit een nummer klaar waarin de 3 zuinige auto's werden genoemd die toen recht gaven op 15 % belastingkorting (nu vervanger door aankoopkorting). Ik heb de tekst moeten aanpassen zodat er geen merken in staan.
Laat ons nu verder gaan met de tekst. Na "groene stroom aankopen" komt natuurlijk "zelf groene stroom produceren".

"Zelf groene stroom produceren
Kleine windmolens voor thuisgebruik zijn niet erg efficiënt. Alleen hoge molens vangen immers veel wind.
Zonnepanelen zijn wel geschikt om thuis elektriciteit te produceren. U hebt alleen een schaduwvrij, min of meer zuidgericht dak nodig en geld om de panelen te laten plaatsen. Een investering van ongeveer 15 000 euro volstaat voor panelen die de helft van het elektriciteitsverbruik leveren voor een doorsnee gezin. Zonnepanelen lijken duur maar op termijn brengen ze geld op. U krijgt een belastingkorting tot 3 650,40 euro bij de aankoop. Daarvan komt 3 380 euro van de federale overheid en 270,40 euro van onze gemeente. Voor elke 1000 kWh elektriciteit opgewekt met zonnepanelen ontvangt u bovendien een groenestroomcertificaat. Elk certificaat kan u bij de netbeheerder inruilen tegen 450 euro. Dat bedrag is twintig jaar lang gegarandeerd vanaf de inwerkingstelling van de installatie voor alle toekomstige certificaten. Goede panelen gaan nog een eind langer mee.

Ook met groene stroom moeten we zuinig zijn. Het is nog niet mogelijk om alle elektriciteit op te wekken uit duurzame bronnen. Zuinig zijn met groene energie betekent dat er meer mensen gebruik van kunnen maken en dat er minder grijze elektriciteit nodig is."

Het pleidooi voor grote windturbines haal ik niet bij Jeroen maar van dit forum. Windenergie kan maar een bepaald percentage leveren van alle elektriciteit (omdat het nu eenmaal niet altijd constant even veel waait en er wel altijd voldoende elektriciteit op het net moet zitten). We kunnen de elektriciteit uit wind dus maar beter zo kostenefficiënt mogelijk produceren, en dat is - zeker niet in dit land - door allemaal zelf een molentje te bouwen.

Bij het lezen van "Stop de broeikas" wordt snel duidelijk dat wij Vlamingen in een ontzettend bevoordeligde positie staan wat betreft steun voor zonnepanelen. Jeroen kan hoogstens pleiten voor enkele m² per huis, wegens veel te duur. Dat is dus bij ons wel anders.

Tot slot nog eens beklemtoond dat zuinigheid eerst komt. Groene energie kan geen reden zijn om onbezorgd te verbruiken. Er zijn vast mensen die denken dat elektrische verwarming OK is als de stroom maar groen is. Als ik me goed herinner komt deze laatste paragraaf wel vrij letterlijk uit het boek.

groeten
rik

Ik ben intussen aanbeland bij de tweede rubriek: verwarming (van de woning).
Ik vond het eigenlijk vreemd dat Jeroen wel een hoofdstuk besteed aan warmtepompen en speksteenkachels maar niet aan isolatie.
Isolatie komt niet voor op zijn lijstje met maatregelen en hun impact.
Wat zou daarvoor de reden zijn? De situatie is in Nederland op dat vlak een stuk beter dan in Vlaanderen. Gevonden op www.milieucentraal.nl dat Nederlandse woningen vanaf 1983 behoorlijk (oudere) tot goed (recentere) geïsoleerd zijn, woningen gebouwd tussen 75 en 83 blijken ook nog redelijk geïsoleerd. Woningen van voor 1975 zijn weinig of niet geïsoleerd. Dit betekent wellicht dat een niet onaanzienlijk aantal woningen in Nederland (vrij)goed geïsoleerd zijn. In Nederland betekent dit een gemiddeld gasverbruik van 700 m³ per jaar. Met een gemiddeld gasverbruik voor alle woningen in Nederland van 1204 m³ is de problematiek toch een stuk minder dan bij ons, me dunkt. Zelfs slecht geïsoleerde woningen verbruiken "maar" 2050 m³. Die oudere woningen zijn wellicht een stuk kleiner dan de woningen bij ons. En zijn er ook niet veel meer rijwoningen?

Ik heb aan Jeroen zelf gevraagd waarom hij geen hoofdstuk aan isolatie heeft besteed en hij gaf toe dat een module over isolatie inderdaad op z'n plaats was geweest maar dat hij echter te weinig verrassende of leuke informatie had om een heel hoofdstuk te vullen. Dan denk ik: waarom zou je geen leuke of verrassende dingen kunnen schrijven over passiefhuizen bv. Maar ik vermoed dat het er mee te maken heeft dat de Nederlander niet met de "baksteen" in zijn maag is geboren. De bouwmarkt is er voor zover ik weet in handen van bouwmaatschappijen. Hij zal dus wel minder geïnteresseerd zijn in "bouwen".

Bij ons ligt dat dus anders: woningverwarming neemt meestal wel de grootste hap uit ons energiebudget en we (ver)bouwen meestal zelf.
Daarom moest ik er wel iets over schrijven. Alleen heb ik vroeger al veel over dat onderwerp geschreven. Ik houd het dus kort.

"VERWARMING

Bij de meeste gezinnen gaat het grootste deel van het energieverbruik naar verwarming. Daar doet u wat aan met een doorgedreven warmte-isolatie en een verwarmingsinstallatie met een hoog rendement. U kunt vroegere nummers daarover zoals “Isolatie: een warme jas voor uw woning” of “Een rendabele verwarmingsinstallatie” nog eens nalezen op www.(naamgemeente).be. Het geld dat u besteedt aan isolatie is prima belegd. Belastingkortingen en premies krikken het rendement op. Uw winst stijgt samen met de energieprijzen.

U stookt klimaatneutraal met hout zolang er voor een gekapte boom een nieuwe wordt aangeplant. Een warmte-accumulerende steenkachel (speksteenkachel, massieve tegelkachel, tichelkachel, finoven) haalt een heel goed rendement en de verbranding gebeurt volledig zodat er minder luchtvervuiling optreedt. Centrale verwarming op houtpellets is een alternatief. Bij een gewone houtkachel en zeker bij een open haard, gaat veel warmte verloren door de schoorsteen."

In een eerdere publicatie heb ik vooral op de mogelijke gevaren van houtkachels gewezen (of van het verkeerde gebruik ervan, worden blijkbaar nog dikwijls als letterlijk allesbrander gebruikt). Onder invloed van Jeroen, maar vooral van dit energieforum breng ik nu ook eens het voordeel naar voor, meer bepaald dat hout stoken klimaatneutraal kan.

wordt vervolgd
groeten
rik

Vandaag de derde grote mogelijkheid om minder Co² in de lucht te brengen.

"VLIEGEN

Jawel, er bestaan reizen die met het vliegtuig minder energie kosten dan met een auto. De vuistregel is dat een auto met één of twee passagiers op bestemmingen verder dan bijvoorbeeld Rome meer energie per persoon gebruikt dan een passagier in een vol vliegtuig. Op kortere afstanden is de auto energiezuiniger, en met meer dan twee passagiers erin is hij dat vrijwel altijd.

Vliegen mag dan niet altijd de meest energieverslindende manier van reizen zijn, de kern van het probleem is wel dat via luchtvaart afstanden worden overbrugd die per auto, trein of schip zelden overwogen worden. Eén vlucht heen en terug naar Thailand vereist per passagier evenveel brandstof als nodig om een jaar lang een behoorlijk geïsoleerd rijhuis te verwarmen. En dat is nog maar een deel van het verhaal. Vliegtuigen vormen condensatiesporen en cirruswolken. Die dragen ook bij aan het klimaatprobleem. Daarnaast zorgt de uitstoot van stikstofoxiden op grote hoogte voor chemische reacties die het klimaat beïnvloeden. De invloed van vliegtuigen op het klimaat is daardoor twee tot vier keer hoger dan de rechtstreekse invloed van het verbruik.

Het werkelijke aandeel van de luchtvaart in het broeikaseffect dreigt de komende decennia op te lopen tot 10 procent en méér. Het enige wat direct helpt, is minder of niet vliegen. Kies daarom voor een vakantiebestemming die bereikbaar is met de auto, bus of trein. De trein is op alle afstanden beter dan de auto en het vliegtuig. De touringcar is het zuinigst per vervoerde passagier.
Niet vliegen is een grote milieukeuze die er echt toe doet. Onmogelijk? Tot een paar generaties geleden waren verre reizen alleen weggelegd voor ontdekkingsreizigers, expedities en matrozen. Zelfs nu komen de meeste Vlamingen nooit verder dan Europa. Het kan best.

Vliegtuigen vervoeren niet alleen mensen maar ook goederen. Bederfelijke groenten en zacht fruit uit een ander continent worden bijvoorbeeld vaak per vliegtuig vervoerd. Dwerggroenten uit Zuid-Afrika, asperges uit Peru, druiven uit Brazilië, sperzieboontjes uit Kenia… Het vervoer van een kilogram van die boontjes kost evenveel energie als twee liter benzine bevat. Vreemd genoeg zijn die dure boontjes hier zelfs te koop als er volop verse inlandse bonen zijn.
Niet alleen inlandse groenten en fruit zijn een broeikasvriendelijk alternatief. Bewaargroenten en bewaarfruit zoals bananen en kiwi’s worden vaak per boot vervoerd en dat kost veel minder energie."

Op gebied van vliegen is er - in tegenstelling tot de vorige twee thema's - geen verschil tussen wat de Nederlander kan doen of de Vlaming. Ik heb heel wat van bovenstaande tekst dan ook gewoon geleend uit het boek.
Zelfs de vuistregel waarin Rome wordt genoemd, heb ik onveranderd gelaten. Er zal wel enig verschil zijn tussen de afstand Schiphol - Rome enerzijds en de afstand Zaventem - Rome anderzijds maar dat is wellicht eerder gering.

Jeroen vergelijkt het verbruik van een vlucht naar het Verre Oosten met de energie die nodig is om een jaar lang een huis te verwarmen. Met die vergelijking moest ik wel oppassen omdat de verwarming van Nederlandse huizen zuiniger is dan bij ons. Na wat wikken en wegen heb ik de vergelijking gemaakt tussen een vlucht naar Thailand en het verbruik om een "behoorlijk geïsoleerd rijhuis" te verwarmen.

Jeroen vermenigvuldigt het kerosinegebruik met 2,7 om de werkelijke impact van vliegtuigen op de broeikas te berekenen. De Vlaamse Milieumaatschappij houdt het in Mira-T bij twee tot vier keer. Daarom heb ik dat laatste gebruikt.

Voor het vervoer van goederen ben ik wel ergens anders te rade gegaan dan in "Stop de broeikas". Ik wilde wel wijzen op het verschil tussen vervoer per schip en per vliegtuig. Ik heb in de supermarkt gekeken welke bederfelijke groenten en fruit uit verre landen er te koop waren.
Wie per sé asperges wil eten komt uit bij asperges uit Peru. Of ze lekker zijn heb ik overigens niet geprobeerd. Maar tot mijn verrassing liggen de bekende boontjes uit Kenia zelfs in september in de rekken. Ik weet toevallig wel goed wanneer de inlandse bonen hier geoogst worden. Als kind ging ik rond half augustus bonen "trekken" bij de boeren. Het mag dan al iets warmer geworden zijn dan toen, zoveel vroeger zal dat vandaag niet zijn. En waarom druiven in dit seizoen uit Brazilië komen, is me ook een raadsel.

wordt vervolgd

groeten
rik

Jullie hebben het slot nog te goed van me.
Een slot, dat dient om een paar hoofdzaken nog eens te herhalen. Maar we voegen nog enkele extra's toe.

"STOP DE BROEIKAS!
Een redelijk normaal, luxe leven leiden en toch veel minder broeikasgas produceren? Het kan! We kunnen ons energiegebruik sterk beperken door betere techniek te gebruiken en door ons consumptiegedrag te veranderen. Liever niet morgen, maar vandaag.

De verwarming van onze woning vraagt veel minder energie als we investeren in isolatie en een zuinige verwarmingsinstallatie. Deze investeringen zijn erg rendabel, u zult er al na enkele jaren geld aan verdienen.

Waaraan u dit uitgespaarde geld besteedt, is niet zonder belang in het klimaatverhaal. Geef dit geld het liefst niet uit aan een vliegreis. Korte vliegreizen zijn verspillend omdat vliegtuigen veel kerosine verbruiken bij het opstijgen en landen. Voor lange vliegreizen is hoe dan ook veel brandstof nodig om de afstand te overbruggen. Als u toch vliegt, kunt u de klimaateffecten van de reis compenseren. U betaalt een bedrag aan een organisatie die de uitstoot van het vliegtuig neutraliseert door de aanleg van bossen of door projecten voor energiebesparing in het zuiden. Compenseren verhoogt de ticketprijs meestal met 5 à 10 %. Dat is niet veel als u bedenkt dat de luchtvaart vrijgesteld is van btw. Een vrijwillige belasting van 5 tot 10 % is dan niet eens zo hoog.

Zonnepanelen zijn wel een goed idee om uw geld te besteden. Ze lijken duur maar u zult er op termijn toch aan verdienen. Het belangrijkste is dat de panelen veel meer energie leveren dan nodig was om ze te produceren en te plaatsen.

Dit nummer is voor een deel schatplichtig aan het recente boek ‘Stop de broeikas’ van de Nederlandse journalist Jeroen Trommelen. De pocket kost 15 euro in de boekhandel. Voor de productie ervan was ongeveer 35 megajoule energie nodig. U kunt het boek ook ontlenen in de bibliotheek. De energiekost van een geleend boek wordt verdeeld over het aantal lezers."

Een redelijk normaal, luxe leven leiden en toch veel minder broeikasgas produceren. Dat is wat Jeroen ons voorhoudt. Zelfs zonder de klimaatcompensatie die bij hem op nr 1 staat, vind ik dat deze stelling geldig blijft.
Een energiezuinige woning, dat moet voor iedereen een doel zijn. Een energiezuinige woning bouwen of je bestaande woning energiezuinig maken is trouwens financieel een prima belegging. Dat kunnen we niet genoeg benadrukken.

Met "minder of niet vliegen" zullen sommigen het lastig hebben. En er kunnen natuurlijk echt wel goede redenen zijn om te vliegen. Klimaatcompensatie kan dan een goed idee zijn. Een soort vrijwillige belasting dus op een belastingvrij product. De geraamde kostprijsverhoging komt van Jeroen. Het hangt er natuurlijk van af hoe je de compensatie berekent. De beste compensaties zijn wellicht duurder.

Ik laat tot slot niet na mijn inspiratiebron te vermelden. Misschien dat iemand dan ooit het boek leest?
Of Jeroen mijn commentaar over de energie-inhoud van het boek kan appreciëren weet ik niet. Het is wel een goed voorbeeld van wat indirecte energie is.
We zijn zo gewoon aan de cijfers dat de gezinnen x% van de broekas veroorzaken, de industrie Y% en de landbouw Z%, dat we er niet bij stilstaan dat het grotendeels de gezinnen zijn die de producten van de industrie en de landbouw consumeren. Dus zijn eigenlijk de gezinnen verantwoordelijk voor de broeikasproductie.
Indirect energie kan het onderwerp van een volgend nummer worden. Maar ik heb nog niet genoeg informatie.

groeten
rik

Mooi Rik,

maar bijna niemand zal een boodschap hebben aan die 35 megajoule energie. Ik stel voor dat je dat uitdrukt in liter olie-equivallent, dat verstaat iedereen. Vooral als de uitkomst 1 liter is.

Jurgen

Hoeveel megajoule energie zit er in dat boek als je het gaat kopen op de boekenbeurs en je rijdt er met de auto naar toe ?
Jeroen zou beter een website maken...

vr gr
Pluto

Jurgen

Je hebt wellicht gelijk dat het duidelijker zou zijn. Alleen wordt in het boek, alsook in de studies waarop het gebaseerd is, de energie-inhoud altijd uitgedrukt in megajoules.
Ik vond in het boek dat 1 liter benzine 32,5 megajoules energie bevat.
Ik zal dat nog toevoegen aan de tekst die op de gemeentelijke website staat, voor de gedrukte versie is het al te laat.

Ik heb bewust de naam van de gemeente weggelaten uit de tekst. Wie - je weet maar nooit - graag de circa 35 vroegere nummers zou lezen, mag mij een mailtje zenden. Dan laat ik weten waar je het kunt vinden.
Graag je echte naam vermelden, dat doe ik ook.

Jeroen heeft me het plezier gedaan he nummer te lezen. Wat hij ervan vond?
"Inhoudelijk lijkt me de tekst prima, hoor... maar wat betreft de vormgeving moet ik de schepen wel een beetje gelijk gegeven. Er staat relatief véél tekst op weinig ruimte.
Mijn 30 jaar krantenervaring leert (helaas) dat tekst moet worden toegediend zoals kleuters een boterham; in kleingesneden partjes met veel beleg erop.."

(mijn schepen van milieu vond het te veel tekst en te weinig foto). Ik heb uiteindelijk plaats gevonden voor twee (piep)kleine fotootjes. Ik ben nu eenmaal uiterst strikt gebonden aan plaats en lay-out. Meestal moet ik schrappen, schrappen en nog eens schrappen om het op een dubbele A4 te krijgen.

groeten
rik

PS Pluto: niemand rijdt speciaal naar de boekenbeurs om dit boek te kopen. Ik weet overigens niet of het daar te koop was.

Even de proef op de som genomen.
Zondagmiddag nieuw onderwerp begonnen: Jill Peeters krijgt het heet. Vanmorgen was dit al 115 keer gelezen (zonder dat er antwoord op kwam).
Zondagavond nieuw antwoord gezet in deze vraagstaart. Vanmorgen 70 keer gelezen.
Dus ofwel:
- ligt het aan de naam: wie kent nou Jeroen Trommelen? Jill Peeters kende ik ook niet maar VTM kijkers wel;
- ligt het aan de titel van de vraagstaart: dat ze het heet krijgt, klinkt bewust wat dubbelzinnig en en zeker niet zo saai als "lees: stop de broeikas"
- ofwel zijn een aantal forumbezoekers mijn oeverloze commentaren (of geleuter) beu.
Ik gok op een combinatie van de drie factoren.

Waar ik eigenlijk wil toe komen. Het boek van Jill Peeters is echt wel het lezen waard. Ik zou zelfs zeggen Frank, dat je beter dit boek tot verplicht leesvoer van je kroost catapulteert dan "stop de broeikas", wegens meer toegankelijk.
Let wel: Jill Peeters heeft het 6 hoofdstukken over de broeikas en 1 (minder) hoofdstuk over wat eraan te doen. Jeroen daarentegen heeft het alleen maar over wat te doen.
Je kunt de boeken dus eigenlijk niet vergelijken. Ook blijft het boek van Jill heel braaf in vergelijking met de spitse, prikkelende en soms zelfs uitdagende stellingen van Jeroen.
Aan Jill zou ik de lezing van Stop de Broeikas ten zeerste aanbevelen. Het zou haar tot wat meer gekruide uitspraken kunnen brengen over wat we moeten doen.

groeten
rik

Hendrik,

Ik denk dat uw bijdragen zeker iets kunnen betekenen voor veel mensen, maar ik denk dat het merendeel van de bezoekers op dit forum vertrouwd zijn met deze materie.

Je kan het anders bekijken : aangezien er weinig reacties zijn, mag u er van uit gaan dat uw teksten redelijk in orde zijn.

Ik heb ook alles gevolgd, maar ik zag nergens een reden om te reageren. Ik ben ook eens naar uw gemeentelijke website gaan kijken (dankzij een beetje googlen) en uw bijdragen gaan inderdaad iets verder dan 'koop een spaarlamp'.

Momenteel ben ik het boek 'Cool it' van Bjorn Lomborg aan het lezen, omdat ik er van uit ga dat hier ook een gedeeltelijke waarheid in verkondigd wordt. Ik denk dat je met deze titel wel een aantal (verhitte) reacties kan verwachten.

Groeten,
Gunter

Dag Rik,

Gisteren de bewuste krant gekocht (wat enkel sporadisch en op gelegenheden als deze gebeurt , dit weekend of zo wordt het boek gehaald. En dan gaat hij sowieso op het stapeltje, mogelijks helemaal bovenaan.
Zonder te willen slijmen moet ik zeggen dat een staart door o.a. u opgestart altijd wel mijn nieuwsgierigheid wekt. Ik kan hier Gunter dus voor 100% bijtreden.

Groetjes,
Frank

Beste Rik

Ik treed Gunter en FrankDH bij in hun antwoorden... dus ik zou willen eindigen met "Doe zo verder!"

Mijn publicatie is intussen een week geleden in alle bussen van de gemeente beland. Ik heb zelfs een reactie gekregen van een iemand die beweert een regelmatig lezer te zijn en "heel wat tips toe te passen". Ze bestaan dus toch ...

Nu, deze vraagstaart gaat niet over mij, maar over het boek van Jeroen. Ik heb me alleen een uitwijding veroorloofd.

Voor deze vraagstaart (definitief?) wegzakt in de rangschikking en in de ongelezen massa verdwijnt, wil ik nog één keer, echt maar één keer, opsommen waarom je "Stop de broeikas" moet lezen.

Even diep ademhalen, daar gaan we: de tien redenen waarom.

1) Omdat Jeroen geen blad voor de mond neem en (bijvoorbeeld) durft schrijven dat "wie de thermostaat thuis een graadje lager zet en vervolgens een retourvlucht naar Indonesië boekt, bezig is met een lachwekkend milieuritueel."

2) Omdat hij wel weet dat doemdenken niet zal aanslaan en daarom als stelling neemt dat we een redelijk comfortabel, luxe leven kunnen blijven leiden en toch veel minder broeikasgas produceren.

3) Omdat je na het lezen van dit boek beseft dat indirecte energie de helft uitmaakt van ons energieverbruik.

4) Omdat het een boek is over wat we zelf kunnen doen.

5) Omdat het ons duidelijk maakt waar daarbij de prioriteiten liggen. Best wel nodig in een tijd waar we overspoeld worden door energietips met marginaal effect terwijl we de grote dingen uit het oog verliezen.

6) Omdat over de (Nederlandse) grens kijken wel eens leerzaam is.

7) Omdat hij klimaatcompensatie behoorlijk verdedigt en aanvaardbaar maakt als tussenoplossing.

8) Omdat hij een hoofdstuk wijdt aan wat bedragswetenschappers ons vertellen over (de oorzaak van) milieurelevant gedrag.

9) Omdat het boek verrassende, prikkelende en soms uitdagende stellingen bevat. Zelfs als je het er niet mee eens bent, doen ze je nadenken.

10) Omdat het gewoon leuk lezen is, soms hilarisch en altijd positief.

goodby
rik

Een elfde reden zou kunnen zijn dat Jeroen zich baseert op een aantal wetenschappelijke studies. Je hoeft die dan niet zelf te zoeken/lezen.

Keerzijde van die medaille is natuurlijk dat Jeroen de selectie maakt en die keuze is uiteraard subjectief. Het zijn Nederlandse en Engelstalige studies.
Het Frans is hij blijkbaar niet machtig.
En, zoals hijzelf wel toegeeft: hij gebruikt vooral die zaken die hem journalistiek van pas komen. Ik bedoel: lezenswaardige, amusante weetjes.
Om die reden is zijn berekening van de diverse reductiemogelijkheden van broeikasgassen met een korreltje zout te nemen.

Slotconclusie: het boek mag niet ontbreken in het lijstje met "te lezen" maar het is zeker niet het enige.

rik

van harte bedankt ,hendrik, om dit zo in extenso met ons te delen,
ik heb de boeiende discussies met veel interesse gevolgd,

vriendelijke groeten,
bart humbeeck

idem dito

Groetjes,
Frank

Van een Waalse collega een rare mededeling gekregen.
Ze las een voorspelling uit een boek en de auteur beweert dat er na het terrorisme omwille van godsdienstovertuigingen ons een veel erger terrorisme staat te wachten.
Dit terrorisme zou dan gevoed worden door ecologische motieven. Extreme milieuactivisten?

Details vroeg ik niet, maar ik kan me inbeelden dat als er een echte schaarste aan energie komt, er tussen de zwakkeren en de begoeden een strijd zal losbarsten. Iemand die zijn levensstandaard ziet dalen, terwijl de buur rustig verder verspilt, zou wel eens van apathie tot actie kunnen overgaan.
Of zouden d evolkeren die worden bedreigd door een hoger zeepeil, tot oorlog in staat zijn?

Wij beseffen dikwijls niet in welke super-de-luxe omstandigheden wij wel leven, en toch klagen wij.

Je moet in je eigen buurt eens onderzoeken hoe minderbegoeden hier in Vlaanderen de winterkoude overleven.
Vele milieubewusten hier op het forum hun haar zou recht op hun hoofd staan.
Ik weet sukkelaars die overal afval van hout opvragen, eender welk hout, afbraakhout van woningen, oude paletten, enz. enz.
Gezond is natuurlijk anders, zowel voor die mensen als voor hun omgeving, maar wat zou jij doen in hun plaats?

Ik zou het nog veel extremer durven stellen dan Lucvt:
Je moet nog niet in staat van oorlog zijn, maar wie jullie zou de poes van de buren sparen als zijn kinderen het uitschreeuwen van de honger?

Voor de argeloze lezer:

Laatste twee posts hebben niks met het onderwerp van deze vraagstaart vandoen.
Horen eigenlijk thuis bij het onderwerp "Peakoil" veronderstel ik. (en zouden beter daar verder gezet worden)

groeten
rik

Hendrik

ik deed inmiddels navraag over het boek waarin die rare opmerking over ecologisch terrorisme staat en het blijkt een roman (fictie) te zijn.

Niettemin als het broeikaseffect de temperatuur met meer dan twee graden doet stijgen zullen de slachtoffers van overstromingen, extreme droogtes,...wel eens op dergelijke agressieve ideeën kunnen komen.

Een reden te meer om de raadgevingen in het boek van Jeroen au serieux te nemenen blijvend in de actualiteit te houden?

Luc

Rik,

Rekenen is moeilijk voor milieu. Wat is het best?

Boontjes in Kenia kweken en per vliegtuig transporteren of
Boontjes hier kweken in een verwarmde serre?

Het wordt zo complex.

Maarten

Hier boontjes kweken zonder verwarming, oogsten en drogen. Dan gedroogd opslaan en een gans jaar door verkopen.

Dat is zeker het beste voor het milieu

Klopt Jan, ondertussen zijn de mensen wel gewend geraakt aan verse boontjes het ganse jaar door, pakt dat af en er zal nogal gezaagd worden.

nog zo een merkwaaridge van het IPCC

CO2 van een vliegtuig moet je maal 3 doen tov CO2 van een wagen omdat de eerste dit op zeer grote hoogte uitstoot en daardoor de invloed veel hoger zal zijn.

De atmosfeer is zo een choatisch iets dat ik me niet kan voorstellen dat de CO2 van de vliegtuigen lang op die hoogte blijft. CO2 zou een gas zijn dat heel snel mengt. Het is trouwens veel 1,5 x zwaarder dan lucht. Anders zouden de CO2gehaltes hier op zeeniveau veel hoger moeten liggen.

Zeker op lange termijn, wat het broeikasteffect inherent is, kanhet geen rol spelen waar die uitstoot nu plaats gevonden heeft.

Maarten